Դիլիջանի ազգային պարկ՝ Հայաստանի անտառային տաճարը

Հայաստանը լեռնային հանրապետություն է, որին բնորոշ է ուղղաձիգ գոտիականություն, ինչը ենթադրում է բնական, կլիմայական պայմանների և լանդշաֆտային գոտիների փոփոխություն ծովի մակերևույթից բարձրանալուն զուգընթաց: Հենց դա է պատճառը, տարածքով փոքր երկիրն ունի լեռնային լանդշաֆտների և կիսաանապատայինից մինչև անտառային բնական գոտիների անհավանական բազմազանություն:

Ավելին, Հայաստանում կարելի է հանդիպել Կովկասի բուսականության և կենդանական աշխարհի ներկայացուցիչների կեսից ավելիին, այդ թվում բույսերի և կենդանիների հազվագյուտ տեսակներ, որոնք գրանցված են կարմիր գրքում:   

Հայաստանի տարածքում գտնվում է ազգային 4 պարկ՝ Սևանի ազգային պարկը, Արփի և Արևիկ ազգային պարկերը,նաև Դիլիջան ազգային պարկը: Վերջինս տեղակայված է Հայաստանի Տավուշի մարզում՝ անտառային գոտում և բացառիկ արգելոց է համարվում: Այստեղ գտնվում են հաճարենու, կարմրածառի, կաղնու անտառներ, որոնք հանդիսանում են հատուկ պահպանվող օբյեկտներ: Առանց չափազանցության, սա Հայաստանի շնչառության աղբյուրն է, իսկական անտառային տաճար, որ կարիք ունի սրտացավ վերաբերմունքի և պաշտպանության: Երկրի էկոլոգիական և հանգստյան ամենահարուստ ռեսուրսն է: 

Դիլիջանի ազգային պարկը (Դիլիջանյան արգելոցը) տեղակայված է Հայաստանի հյուսիս-արևելքում՝ Տավուշի մարզում, Աղստև (Կուրի աջ վտակ) և Գետիկ գետերի ավազանում, 1100 – 2800 մետր բացարձակ բարձրության վրա:

Ազգային պարկի մակերեսը՝ 33 765 հա: 

Դիլիջանյան արգելոցը հիմնադրվել է 1958 թվականին հաճարենիների և կաղնու անտառների, սոճիների, գեղձու պուրակների և լեռնային լճերի պաշտպանության համար: Արգելոցի տարածքում կա 102 տեսակ ծառ, թունավոր սնկերի 38 տեսակ և 170 տեսակ՝ ուտելի, ուտելի պտուղներով թփերի 120 տեսակ՝ մորենի, մոշենի, հաղարջենի, փշալից հաղարջենի: 

Ազգային արգելոցի տարածքում ապրում է կենդանիների 280 տեսակներ, որոնցից 53-ը գրանցված են Կարմիր գրքում։ Կա կաթնասունների ավելի քան 40 տեսակ (արջ, աղվես, գայլ, ազնվացեղ եղնիկ), 150 տեսակ թռչուն (ցախաքլոր, մորուքավոր արծիվ. , կտցար և այլն), բզեզների 800 տեսակ, ձկների և սողունների բազմաթիվ տեսակներ: 

Արգելոցը հայտնի է իր բուժիչ խոտերով (հիպերիկ, անանուխ ծոթրուն և այլն), ուտելի (թրթնջուկ, եղինջ և այլն.) և կերային (երեքնուկ, կորնգան և այլն) բույսերով: 

Բուսական աշխարհի հիմնական ներկայացուցիչները.

• կարմրածառ

• ալպյան վարդ

• հաճարենի

• կնձնենի

• կաղնի

• բոխի

• լորենի

• սոճի

• գիհի

Կենդանական աշխարհի հիմնական ներկայացուցիչները.

• մուգ դարչնագույն արջ

• ազնվացեղ եղնիկ

• այծյամ

• պարսկական սկյուռիկ

• կովկասյան սևեռուն

• սպիտակագլուխ անգղ  

Հիմնական դեղաբույսերը.

• հիպերիկում

• անանուխ

• ուրց

• ջամիլակ

Ազգային պարկի գետերը.

• Աղստև (երկարությունը՝ 133 կմ, ավազանի մակերեսը՝ 2589 քառ. մ):

• Գետիկ (երկարությունը՝ 58 կմ, ավազանի մակերեսը՝ 581 քառ. մ):

Ազգային պարկի լճերը.

• Պարզ

• Գոշ

Լեռնաշղթաները.

• Փամբակի լեռնաշղթա (երկարությունը՝ 106 կմ, բացարձակ բարձրությունը՝ 3101 մ):

• Արեգունի լեռնաշղթա (երկարությունը՝ 65 կմ, բացարձակ բարձրությունը՝ 2740 մ):

• Միափորի լեռնաշղթա (երկարությունը՝ 63 կմ, բացարձակ բարձրությունը՝ 2,993 մ):

Պատմական հուշարձանները.

• Հաղարծին

• Մաթոսավանք

• Գոշավանք

• Ջուխտակավանք

• Աղավնավանք

• Մանթաշ, Աղջկաբերդ և ուրիշ ամրոցներ: