Հաղարծնի վանք. այստեղ լսում են «Աստծո ձայնը»
Հայաստան եկող շատ զբոսաշրջիկներ ցանկանում են տեսնել այս վեհաշուք կառույցը, որը կառուցվել է դեռևս 13-րդ դարում։ Ուշադրության են արժանի նաև Գոշավանքի և Տաթևի հանրաճանաչ վանքերը, բայց զբոսաշրջության վրա առանձնահատուկ տպավորություն կթողնի հենց Հաղարծնի վանքը։ GoToDili ընկերությունն առաջարկում է կարճատև էքսկուրսիա դեպի այս հնագույն վայրը՝ դրան ավելացնելով ճանապարհորդության այլ հետաքրքիր կանգառներ: Այս երթուղու ճանապարհորդները շատ ջերմ արձագանքներ են թողնում, իսկ էքսկուրսիայի լուսանկարները սոցիալական ցանցերում երբեմն նույնիսկ դառնում են իրական հիթեր
Ծագման պատմություն
Ճարտարապետական այս գլուխգործոցի մասին տեղեկություններ են մնացել միջնադարյան հայ պատմիչ Կիրակոս Գանձակեցուց (1200-1271 թթ.), ով այն բնութագրել է որպես այն ժամանակվա գիտական, կրթական և մշակութային կենտրոն։ Վանքը կառուցվել է միջնադարյան Հայաստանում (9-11 դդ.),Բագրատունյաց տոհմից եկած արքաների ղեկավարման ժամանակ։ Սկզբում այն ծառայել է որպես թագավորների ամառային նստավայր, թագավորներից երկուսը թաղված են այստեղ. Սուրբ Գրիգոր եկեղեցու հարավային պատի մոտ գտնվում են Սմբատ և Գագիկ Բագրատունիների (10-11 դդ.) գերեզմանների տապանաքարերը՝ փորագրված անուններով։ Միջնադարյան կռիվներ, երկրաշարժեր, սելջուկ թուրքերի արշավանքները՝ այս տաճարի պատերը շատ բաներ են տեսել։ Համալիրը վերականգնվել է 12-րդ դարում, վրաց թագավոր Գեորգի III-ի և Զաքարյանների տոհմի հայ իշխանների հրամանով։ Հաղարծինում է գտնվում մեկ այլ կարևոր գործչի՝ վանքի վանահայր, ականավոր եկեղեցական գործիչ, գիտնական, բանաստեղծ և երաժիշտ՝ Խաչատուր Տարոնացու գերեզմանը։ Նրա օրոք՝12-13-րդ դարերում, վանքը հասել է իր զարգացման գագաթնակետին, այստեղ բացվել է Հայաստանում առաջին երաժշտական համալսարանը (կոնսերվատորիան)։
Լեգենդ անվան ծագման մասին
Հաղարծինում յուրաքանչյուր քար տոգորված է պատմությամբ և լեգենդներով։ Դրանցից մեկը կապված է վանքի անվան հետ։ Ժողովրդական ավանդության համաձայն, երբ վանական համալիրում արդեն կանգնած էին Սուրբ Գրիգոր և Սուրբ Աստվածածին եկեղեցիները, այստեղ քահանաներ էին ապրում։ Նրանք ամեն օր տեսնում էին բազմաթիվ արծիվների, որոնք թռչում էին էին եկեղեցիների գմբեթների վրա և խաղում միմյանց հետ։ Այսպիսով, վանական համալիրի անվանումը ձևավորվել է երկու բառերի համադրմամբ՝ հին հայերեն «հաղ» (խաղ) և «արծիվ» (արծիվ)՝ «Հաղարծին»: Ավանդության մեկ այլ տարբերակում ասվում է, որ վանքի բացման և օծման արարողության ժամանակ գլխավոր եկեղեցու գմբեթի վերևում արծիվ է ճախրել։ Հաղարծինի պատերին կարելի է հանդիպել արծվի պատկեր։ Օրինակ՝ Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու ճակատին եկեղեցու գմբեթին նստած արծիվ է պատկերված։
Վանական համալիրի հիմնական օբյեկտները
Հաղարծինը միջնադարյան հայկական ճարտարապետության նշանավոր հուշարձան է՝ բաղկացած երեք եկեղեցիներից, աղոթարաններից և սեղանատնից։ Վանքն ավանդական խաչաձև , գմբեթավոր, դեկորատիվ ճակատներով ճարտարապետության վառ օրինակ է: Համալիրի ամենավաղ շենքը Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին է, որը կառուցվել է 9-10-րդ դարերում։ Եկեղեցին արտաքուստ ուղղանկյուն, ներքուստ խաչաձև, անկյուններում չորս մատուռներ։ Եկեղեցին պսակված է գմբեթով, հենված ութանկյուն թմբուկի վրա ։ Համալիրի ամենամեծ և գլխավոր շինությունը 1281 թվականին կառուցված Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին է։ Նրա 16-կողմանի շքեղ գմբեթը ուշադրություն է գրավում է և ստեղծում անկշռության պատրանք: Եկեղեցու պատին կարելի է գտնել մի ռելիեֆ, որտեղ պատկերված են վանական զգեստներով երկու տղամարդիկ՝ մատնացույց անելով դեպի նրանց միջև պատկերված եկեղեցին։ Ասում են՝ հենց իրենք են եկեղեցու հիմնադիրները՝ վանահայր Խաչատուր Տարոնացին և նրա օգնականը։ Երրորդ եկեղեցին՝ Սուրբ Ստեփանոսը, կառուցվել է 1244 թվականին և հիշեցնում է գլխավոր եկեղեցին ։ Տաճարի տարածքում է գտնվում երկրի ամենամեծ սեղանատունը։ Այն արժանի է հատուկ ուշադրության՝ միջնադարյան Հայաստանի լավագույն ճարտարապետական կառույցներից մեկն է։ Ըստ պատին հայտնաբերված արձանագրության՝ այն կառուցվել է 1248 թվականին ճարտարապետ Մինասի կողմից։ Հաղարծնի սեղանատանը կարելի է մի փոքր խորասուզվել միջնադար, այստեղ ուտում են փայտե սեղանների վրա և նստում 13-րդ դարի ոճով պատրաստված աթոռների վրա։
Այսօր սեղանաանն անց են կացվում տարբեր միջոցառումներ: Ինչպես նաև. վանական համալիրի տարածքում են գտնվում 13-րդ դարի մատուռը, 12-րդ դարի Բագրատունիների թագավորական ընտանիքի դամբարանը, որի մասին վերը նշեցինք, և 12-13-րդ դարերի մի շարք այլ շինություններ՝ նախատեսված կրոնական արարողությունների համար։
Վանքի տարածքում պահպանվել են միջնադարյան հայկական արվեստի խորհրդանիշ հանդիսացող մի քանի խաչքարեր։ Խաչքարերը քարերի վրա փորագրված խաչեր են։ Հաղարծինի ամենահիասքանչ խաչքարը գտնվում է համալիրի հետնամասում, որը նայում է վեհաշուք լեռներին։ Այս խաչքարը յուրահատուկ է նրանով, որ պատկերում է «անսահման խաչ»: Պատկերված խաչի թևերը չեն ավարտվում, այլ շարունակական են ՝ կազմելով կրկնակի խաչ: Խաչքարն առանձնահատուկ է դարձնում նաև այն փաստը, որ, ըստ լեգենդի, այն քանդակվել է 13-րդ դարում վանքում ապրող որբերի կողմից։ Անձամբ կարող եք տեսնել և գնահատել, թե ինչ նուրբ և տքնաջան աշխատանք է կատարվել 800 տարի առաջ:
Վանքի տարածքում մեկ այլ խորհրդավոր նշանակություն ունի Զաքարյանների ընտանիքի իշխանների կողմից տնկված կաղնին, ինչը նշանակում է, որ այն գրեթե նույնքան հին է, որքան վանքը: Իհարկե, ծառի միայն մի մասն է պահպանվել մինչ օրս, բայց ծառը կանգնած է որպես դարերի ընթացքում հաստատակամության հուշարձան:
Հաղարծինի տարածքում կարելի է տեսնել հայկական ավանդական արևային ժամացույցը, որը միջնադարում օգտագործել են բազմաթիվ վանքեր։ Դրանք սովորաբար տեղադրվում էին վանքի հարավում։ Ծառայության ժամանակը որոշվել է արևային ժամացույցի միջոցով: Հայկական ժամացույցների վրա, որպես թվեր օգտագործվել են հայկական այբուբենի տառերը ։ Իհարկե, նման ժամացույցներն անիրագործելի են, քանի որ դրանք չեն կարող օգտագործվել արևի մայր մտնելիս կամ ամպամած եղանակին, սակայն դարձել են հայկական ճարտարապետության անբաժանելի մասն ու զարդարանք։
Հաղարծինն այսօր. ինչպես է վանքը հմայել արաբ շեյխին
Տարբեր դավանանքների տեր մարդիկ տոգորված են այս հոգեւոր կենտրոնի գեղեցկությամբ և էներգիայով: 2005 թ-ին արաբ Շեյխ Սուլթան բին Մոհամմեդ Ալ Քասիմին, այցելելով Հաղարծին, ասաց, որ այնտեղ լսել է «Աստծո ձայնը» և ֆինանսավորել է վանական համալիրի վերականգնումը` նվիրատվություն կատարելով Հայկական հիմնադրամին: Այս միջոցների շնորհիվ մի քանի տարիների ընթացքում (մինչև 2013թ.) Հաղարծինում կատարվել են վերականգնողական լայնածավալ աշխատանքներ։ 2013 թվականի հոկտեմբերին նոր ճանապարհ բացվեց դեպի վանական համալիր, այսպիսով արաբ, մուսուլման շեյխը օգնեց վերականգնել հայկական եկեղեցին, ինչը պատմության մեջ աննախադեպ դեպք է։
Շրջայց դեպի Հաղարծին #GOTODILI-ի հետ
Հաղարծինը այն գլխավոր գեղեցկություններից է, որը չի կարելի անտեսել Դիլիջան այցելելիս։ Անմոռանալի տպավորությունները երաշխավորված են: #GoToDili-ն իրականացնում է շրջայց Դիլիջանում, որի ընթացքում կայցելեք Հաղարծին վանական համալիր։ Մեր ընկերությունը շրջագայության ընթացքում: կկազմակերպի ձեզ տեղափոխում և կտարամադրի էքսկուրսավար: Դուք կընկղմվեք տեղանքի պատմության մեջ, ինչպես նաև կվայելեք քաղաքի շրջակա գեղեցկությունները։ Շտապե՛ք ամրագրել ձեր տեղերը առաջիկա տուրերի համար:
Հարցեր ունե՞ք
Մեր մասնագետները կապ կհաստատեն ձեզ հետ կարճ ժամանակահատվածում
